Ngành thép Trung Quốc đứng trước áp lực hợp nhất

The pressure of consolidation in the China steel industry

Ảnh: Lò cao của Baosteel tại nhà máy Trạm Giang, Quảng Đông, Trung Quốc

Ngay từ đầu những năm 2000, Trung Quốc (TQ) đã nhận thấy họ có một ngành thép có độ phân rã quá lớn hay nói cách khác là mức độ tập trung hóa ngành quá thấp (low market concentration). Một thị trường với rất nhiều công ty nhỏ cạnh tranh nhau, không một ai có thể gây ảnh hưởng hoặc dẫn dắt được thị trường, một thị thường rời rạc như vậy mang lại rất nhiều bất lợi, các doanh nghiệp không có lợi thế kinh tế về quy mô, các công ty nhỏ cạnh tranh gay gắt nhau, đầu tư nâng công suất ồ ạt dẫn đến cung vượt cầu, mặt khác, các công ty nhỏ rất khó đầu tư được các máy móc thiết bị và công nghệ mới. Gần đây, sản lượng thép dư thừa hàng năm chiếm đến hơn 10% nhu cầu tiêu thụ đi kèm với các hệ lụy môi trường càng gây sức ép lên chính phủ trong việc thực thi chiến lược nâng cao mức độ tập trung hóa ngành thép. Vào năm 2005, khi sản lượng thép 356 triệu tấn, tăng trưởng 30% so với năm 2004, 273 triệu tấn, TQ nhận thức rõ cung sẽ sớm vượt cầu nếu không có chính sách kiểm soát. Tập trung hóa ngành là một trong các giải pháp, do đó họ đã đặt mục tiêu phải đạt được tỷ lệ tập trung hóa (concentration ratio) ngành thép là 50% đến năm 2010, tức là 10 công ty thép lớn nhất nước sẽ chiếm được một sản lượng ít nhất là 50% tổng sản lượng thép cả nước vào năm 2010 và 70% vào năm 2020 [1]. Tuy nhiên thực thi được chính sách này là không hề dể dàng, lý do vào thời điểm đó nhu cầu thép của TQ rất cao, các công ty thép làm ăn tốt, lợi nhuận cao, đương nhiên họ không mong muốn mình phải sáp nhập vào với ai. Mặt khác, rất khó cân bằng giữa lợi ích của chính quyền trung ương và địa phương, khi mà các công ty thép chính là các cột sống kinh tế quan trọng của các địa phương.

Hậu quả là ngành thép TQ phân bố rất phân tán, năm 2015, top 10 công thép lớn nhất nước chỉ đạt tỷ lệ sản lượng 34.3% trên sản lượng cả nước.

Bảng 1: Top 10 nhà sản xuất thép hàng đầu Trung Quốc trong năm 2015

Xếp hạng	Công ty	Sản lượng thép thô sản xuất năm 2015, triệu tấn	Sản phẩm chính
1	Hesteel Group	47.7	HRC, CRC, GI
2	Baosteel Group	34.9	HRC, CRC, plates, strip
3	Shagang Group	34.2	Springs, bearings, tube
4	Ansteel Group	32.5	CRC, GI, PCM
5	Shougang Group	28.6	Screws, rainforcing bars, round bars
6	Wuhan Steel Group	25.8	HRC, CRC, GI
7	Shandong Steel Group	21.7	Plates, pipes, profiles, strip, wire
8	Maanshan Steel	18.8	Wire rods, billets, pipes
9	Tianjin Bohai Steel	16.3	Plates, coils, billets, pipes
10	Jianlong Group	15.1	HRC, wire, pipes

Nguồn: WSA và Bloomberg

Sự hình thành Hesteel (Hebei Iron & Steel Group - HBIS) - 2008

Năm 2008, hai công ty thép lớn nhất tỉnh Hà Bắc là Tangsteel và Hansteel đã sáp nhập lại với nhau  hình thành nên Hesteel hay Hebei Steel, do trước đó đã khá nhiều vụ sáp nhập các công ty khác với Tangsteel cũng như Hansteel nên sau khi sáp nhập vào năm 2008 thì Hebei Steel đã có trong tay 7 công ty con gồm Tangshan Steel, Xuanhua Steel, Chengde Steel, Handan Steel, Wuyang Steel, Henshui Steel Sheet and Shougang Jingtang Iron and Steel

Trước đó, vào năm 2005, tỉnh Hà Bắc có đến 202 nhà máy thép, tuy nhiên phần lớn là các nhà máy nhỏ. Hai nhà máy lớn nhất lúc đó là Tangshan Steel & Iron có sản lượng năm 2005 là 7.6 triệu tấn, và nhà máy Handan Iron & Steel có sản lượng 6.8 triệu tấn, cả hai nhà máy đều là thuộc sở hữu nhà nước. Lúc đó, chính quyền tỉnh Hà Bắc đã có mong muốn sáp nhập 202 công ty thép này tạo nên thành 40 công ty lớn.

Năm 2007, Tangshan Iron and Steel Corp, sản xuất 22.75 triệu tấn thép thô, trong khi đó Handan Iron and Steel Corp sản xuấy được 9 triệu tấn. Sau sáp nhập, Hebei Steel sẽ có công suất hơn 30 triệu tấn / năm[2]. Số liệu ở bảng 1 cho thấy sản lượng năm 2015 của Hebei Steel là 47.7 triệu tấn, là steelmaker lớn nhất TQ từ lúc sáp nhập cho đến nay và đứng thứ hai thế giới, chỉ sau Arcelor Mittal (92.5 triệu tấn năm 2015). Tuy nhiên đến năm 2016-2017 thì vị trí thứ nhất của Hebei Steel sẽ thuộc về tay Baosteel (Baoshan Iron and Steel) sau thương vụ sáp nhập Wuhan Iron and Steel.

Baosteel sáp nhập Wuhan Iron & Steel, trở thành nhà sản xuất thép lớn nhất TQ và là nhà sản xuất thép lớn thứ hai thế giới[3] - 2016

Theo một nguồn tin của Bloomberg, chính phủ TQ sẽ quyết liệt thực thi định hướng sáp nhập ngành thép của họ, đặc biệt sẽ định hướng sau các vụ sáp nhập lớn thì cả nước sẽ có hai gã khổng lồ (giant) sản xuất thép, một ở phía nam và một ở phía Bắc[4].

Theo đó Hebei Steel và Shougang sẽ sáp nhập với nhau tạo thành công ty thép Miền Bắc (Northern China Steel Group), trong khi đó Baosteel sáp nhập với Wuhan (Vũ Hán) tạo thành công ty thép Miền Nam (Southern China Steel Group), một nỗ lực vừa tập trung hóa được ngành thép và kiểm soát sản lượng, mặt khác nâng tầm quy mô lên để cạnh tranh dần dần với người khổng lồ thép thế giới là Arcelor Mittal (Với sản lượng thép thô là 90.8 triệu tấn năm 2016 giảm so với 92.5 triệu tấn năm 2015).

Bảng 2: Top 10 nhà sản xuất thép hàng đầu thế giới trong năm 2015

Xếp hạng	Công ty	Sản lượng thép thô sản xuất năm 2015, triệu tấn
1	Arcelor Mittal	97.1
2	Hebei Steel Group	47.7
3	Nippon Steel and Sumitomo Metal Corporation	46.4
4	POSCO	42
5	Baosteel Group	34.9
6	Shagang Group	34.2
7	Ansteel Group	32.5
8	JFE Steel Corporation	29.8
9	Shougang Group	28.6
10	Tata Steel Group	26.3

Nguồn: WSA

Ngày 23 tháng 9 năm 2016, Baosteel chính thức sáp nhập với đối thủ nhỏ hơn, là Wuhan I&S (Wisco), là một công ty thép hàng đầu của tỉnh Vũ Hán. Baosteel làm một công ty thép thuộc sở hữu nhà nước, là một nhà sản xuất thép hàng đầu TQ kể cả về quy mô và chất lượng sản phẩm, máy móc thiết bị tiên tiến và phần lớn là nhập khẩu từ Châu Âu và Nhật Bản, định hướng công nghệ xanh, với chiến lược đúng đắn, phù hợp xu thế thời đại, Baosteel luôn là một công ty thép có lợi nhuận tốt. Trong lúc Wisco là một công ty có gánh nặng nợ lớn và chỉ chờ có người ứng cứu. Thương vụ sáp nhập này được cho là một cuộc hôn nhân sắp đặt, rõ ràng là không hài lòng về phía Baosteel khi đang phải chật vật tồn tại mà phải chia sẽ lợi nhuận để cứu Wuhan.

Việc sáp nhập hai ông lớn này lại với nhau mà không cần phải cắt giảm sản lượng tổng cộng, lý do cả hai công ty đều đầu tư các nhà máy khá mới với trang thiết bị và công nghệ tiên tiến và đã thải loại các công nghệ cũ thời gian gần đây. Dựa trên sản lượng năm 2015 (bảng 1) của hai công ty thì sau sáp nhập công suất của Baosteel, lúc này gọi là Baowu (Bao Vũ), sẽ hơn 60 triệu tấn /năm, vượt qua “liên minh” Hebei Steel để xếp hạng thứ nhất TQ và vượt qua Hebei Steel để đứng thứ nhì thế giới.

Tiếp theo là thương vụ hợp nhất giữa Ansteel và Benxi Steel

Hai công ty khá đồng nhất về cơ sở vật chất và thị trường và cả hai đều thuộc tỉnh Liêu Ninh (Liaoning), thương vụ hợp nhất này đã được chính phủ TQ đưa vào kế hoạch khá lâu, ngay từ những năm 2005 [5], tuy nhiên đến nay vẫn chưa thành hiện thực. Lý do là Ansteel thuộc sự quản lý của chính quyền trung ương, trong lúc Benxi lại trực thuộc tỉnh Liêu Ninh, sự thất bại trong đàm phán được cho là do không thống nhất được việc ghi nhận doanh thu và thuế thuộc trung ương hay địa phương cũng như không phân định được ai có trách nhiệm tái phân bố lực lượng lao động[6]. Bản thân Ansteel là kết quả của thương vụ sáp nhập giữa Anshan Steel và Panzhihua Steel (thuộc tỉnh Tứ Xuyên) vào năm 2010[7]. Cả hai công ty đều trực thuộc chính quyền trung ương nên việc sáp nhập khá dể dàng.

Năm 2016 câu chuyện sáp nhập này lại tiếp tục đưa ra thảo luận trong một nỗ lực tập trung hóa ngành thép của chính phủ TQ. Giả sử lấy sản lượng thực tế năm 2015 để tính thì sản lượng của Ansteel là 32.5 triệu tấn cộng với sản lượng của Benxi Steel là 15 triệu tấn sẽ ra tạo ra một sản lượng không hề nhỏ - 47.5 triệu tấn, xếp hạng thứ ba, thứ tư thế giới!

Đình Long

---

[1] “Hebei steel companies to consolidate” http://www.chinadaily.com.cn/bizchina/2005-11/17/content_584177.htm

[2] “Large steel group emerges in Hebei” http://www.chinadaily.com.cn/business/2008-06/12/content_6756099.htm

[3] “China Baosteel's takeover of Wuhan to create world's No. 2 steelmaker” http://www.reuters.com/article/us-china-baosteel-mergers-idUSKCN11Q0U3

[4] “China Said to Mull Mergers to Create Two State Steel Giants” https://www.bloomberg.com/news/articles/2016-08-01/china-said-to-consider-mergers-to-create-two-state-steel-giants-irbltcmf

[5] “Progress in Anshan and Benxi steel merger by the year end” http://www.langesteel.com/onews.asp?id=30527 (Source: China Daily, 26/6/2010)

[6] “Ansteel, Benxi Steel to make new merger effort” http://www.globaltimes.cn/content/1007362.shtml

[7] “China approves Anshan Steel merger with Panzhihua” http://www.reuters.com/article/us-china-steel-merger-idUSTRE64O2G020100525

Các thương vụ sáp nhập lớn của ngành thép Nhật Bản

The major mergers of Japanese steel industry recently

Ngành thép trên thế giới đứng trước áp lực toàn cầu hóa, bên cạnh đó là sự đòi hỏi khắc nghiệt về hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh và nâng cao lợi thế kinh tế về quy mô. Dưới sức ép của các áp lực trên, xu hướng tập trung hóa trong ngành thép thế giới ngày càng tăng, các nhà sản xuất lớn nhất Nhật Bản cũng không ngoại lệ, mức độ tập trung hóa ngành thép ngày càng cao thông qua các thương vụ hợp nhất liên tục trong thời gian qua.

Thương vụ mới nhất: Nippon Steel and Sumitomo Metal Corporation mua Nisshin Steel (2017)

Ngày 3 tháng 7 năm 2017,  Nippon Steel and Sumitomo Metal Corporation (NSSMC) đã hoàn tất thương vụ mua công ty Nisshin Steel[1], công ty thép đứng thứ tư ở Nhật Bản về sản lượng thép thô sản xuất[2], đồng thời cũng là một công ty chuyên về thép mạ hợp kim nhôm, kẽm và ma giê, thép đặc biệt, thép không rỉ, CRC và HRC. NSSMC đã chi khoảng 651 triệu USD để nâng tỷ lệ sở hữu tại Nisshin từ 8.3% lên 51%, và Nisshin Steel chính thức trở thành công ty con của Nippon Steel.

Đã từ lâu, ngành thép Nhật Bản là một ngành có mức độ tập trung hóa cao (high market concentration), phần lớn sản lượng nằm trong tay bốn công ty lớn: Nippon Steel, JFE, Kobe và Nisshin, tổng sản lượng sản xuất của bốn công ty này năm 2016 chiếm đến 82% lượng sản xuất cả nước, tương tự là 81% trong năm 2015.

Bảng 1: Các nhà sản xuất thép hàng đầu Nhật Bản trong năm 2015 & 2016

Xếp hạng	Công ty	Sản lượng thép thô sản xuất năm 2015, triệu tấn	Sản lượng thép thô sản xuất năm 2016, triệu tấn
1	Nippon Steel and Sumitomo Metal Corporation	44.5	45.3
2	JFE Steel Corporation	29.7	30.5
3	Kobe Steel, Ltd.	7.5	7.2
4	Nisshin Steel Co.,Ltd.	3.98	2.8

Nguồn: WSA và báo cáo tài chính các của công ty trên

Sau khi sáp nhập Nippon Steel sẽ dẫn đầu thị phần thép mạ kẽm, hợp kim nhôm kẽm và ma giê tại thị trường trong nước. Theo luật chống độc quyền, cả hai bên đã đồng ý sẽ chuyển giao công nghệ và thương hiệu ZAM[3] cho bên thứ ba, đây một loại công nghệ mạ kẽm mới có chứa Nhôm và Ma-giê đang được phát triển trên thế giới thời gian gần đây (Kẽm + 6% Nhôm + 3% Ma giê), lý do Nippon Steel cũng có công nghệ tương tự với thương hiệu SuperDyma[4] và cả hai công ty chiếm 100% thị phần sản phẩm mạ này ở Nhật Bản nên Ủy ban Thương Mại công bằng Nhật Bản (Japan's Fair Trade Commission – FTC) đã yêu cầu phải chuyển giao công nghệ này cho một công ty khác để đảm bảo tính không độc quyền, Kobe Steel, nhà sản xuất thép lớn thứ ba ở Nhật Bản, được xem là một đối tác tiềm năng để chuyển giao[5].

Ngoài ra Nippon Steel & Sumikin Stainless Steel (NSSC) là một công ty con của Nippon Steel hiện tại là nhà sản xuất thép không rỉ lớn thứ nhất ở Nhật Bản (Nisshin là công ty lớn thứ hai), sau khi mua lại Nisshin thì Nippon Steel chiếm hơn 50% thị phần thép không rỉ của Nhật Bản

Vụ sáp nhập này không phải chỉ đem lại lợi ích cho chỉ Nippon Steel mà nó được xem là có lợi cho cả hai bên. Nisshin Steel đã ghi nhận lỗ khá nhiều năm, các chỉ số tài chính đều xấu hơn của Nippon Steel, lý do thị trường thép không rỉ vốn cạnh tranh rất gay gắt hơn là thị trường thép chất lượng cao của Nippon Steel. Thua lỗ liên tục nên Nisshin đã quyết định đóng cửa một lò cao vào năm 2015

Sau thương vụ sáp nhập này thì thị trường thép Nhật Bản càng trở nên tập trung hơn, khi mà phần lớn năng lực sản xuất thuộc về top ba nhà sản xuất thép bằng lò cao lớn nhất đất nước, mà đứng đầu là Nippon Steel & Sumitomo, tiếp theo là JFE Holdings, đứng thứ ba là Kobe Steel. Nippon Steel có năng lực sản xuất khoảng 47 triệu tấn thép thô / năm, nó sở hữu 14 lò cao tại Nhật Bản, 2 trong số chúng sẽ ngừng hoạt động trong năm 2018 [6].

Trung bình trong năm năm từ 2012-2016, sản lượng của ba ông lớn Nippon Steel & Sumitomo, JFE Holdings và Kobe Steel chiếm đến 78% thị trường thép Nhật Bản, với sản lượng thép thô bình quân năm năm qua xếp lần lượt là 46 triệu tấn, 30 triệu tấn và 7.3 triệu tấn. Nippon Steel & Sumitomo, JFE Holdings và Kobe Steel chiếm lần lượt là 43%, 28% và 7% tổng sản lượng cả nước [7]

Nippon Steel Corp sáp nhập Sumitomo Metal Industries – 2012[8]

Đây là thương vụ sáp nhập lớn nhất ngành thép Nhật Bản kể từ vụ sáp nhập giữa Yawata Steel và Fuji Steel hình thành nên Nippon Steel vào năm 1970, lớn hơn cả thương vụ sáp nhập vào năm 2002 giữa Kawasaki Steel và NKK Corp hình thành nên JFE Holdings

Trước khi sáp nhập, năm 2011, sản lượng của Nippon Steel là 33.3 triệu tấn trong khi sản lượng của Sumitomo Metal In. là 12.7 triệu tấn. Sau sáp nhập năng lực sản xuất của NSSMC là 46 triệu tấn, chỉ xếp thứ hai thế giới sau Arcelor Mittal lúc đó sản lượng đạt 92 triệu tấn. Tài sản phân bố là 70% của Nippon Steel và 30% của Sumitomo Metal, mặc dù là nói sáp nhập công bằng, tuy nhiên thực tế là Nippon Steel nắm quyền điều khiển công ty.

Mục đích của cuộc sáp nhập là tái cấu trúc hai công ty theo hướng hiệu quả hơn, tạo điều kiện thuận lợi cho chiến lược toàn cầu hóa  do cả hai công ty đều có thế mạnh bởi có mạng lưới công ty con ở nước ngoài. Gia tăng lợi thế cạnh tranh cả về mặt quy mô, chi phí, công nghệ và dịch vụ khách hàng. Ngoài ra theo một số nguồn tin không chính thức thì cuộc sáp nhập còn có mục đích tránh bị đối thủ nước ngoài thôn tính, đặc biệt là một đối thủ tiềm năng là Arcelor Mittal

JFE Holdings – Kết quả của thương vụ hợp nhất 50/50 giữa Kawasaki Steel và NKK Corp - 2002

JFE Holdings hiện là là công ty sản xuất thép lớn thứ 8 trên thế giới với sản lượng năm 2015 là 29.8 triệu tấn. Đây là kết quả của vụ sáp nhập lớn thứ hai trong ngành thép Nhật Bản, sau thương vụ sáp nhập giữa Nippon Steel và Sumitomo Metal. Tài sản hình thành là 50/50 từ NKK Corp (Nihon Kōkan Kabushiki-gaisha), lúc đó là nhà sản xuất thép lớn thứ hai của Nhật Bản và Kawasaki Steel, lúc đó là nhà sản xuất lớn thứ ba Nhật Bản. Cả hai công ty vốn là những nhà đóng tàu quân sự chính của Nhật Bản trong chiến tranh thế giới thứ hai. Vụ sáp nhập này được cho là dể dàng thành công vì lý do hai công ty rất tương đồng về văn hóa và nguồn gốc, tài sản ngang nhau. Lúc đó cả NKK và Kawasaki đều có sản lượng tương đương nhau, khoảng 12-13 triệu tấn/năm.
Đình Long

---

[1] "NSSMC and Nisshin Steel’s Joint Statement" http://www.nssmc.com/en/company/message/nisshin.html

[2] Sản lượng thép thô của Nisshin khoảng 4 triệu tấn /năm được sản xuất bởi 2 lò cao của họ tại Kure Works ở tỉnh Hisroshima. Sản lượng thép không rỉ khoảng 800,000 tấn/năm được sản xuất bởi hai lò hồ quang

[3] Thương hiệu đăng ký của Nisshin Steel. http://www.zam.biz/en/about/

[4] Thương hiệu đăng ký của Nippon Steel & Sumitomo Metal Corporation

[5] "Nippon Steel, Nisshin shedding problematic assets ahead of buyout" http://asia.nikkei.com/Business/Deals/Nippon-Steel-Nisshin-shedding-problematic-assets-ahead-of-buyout

[6] "Japan's Nippon Steel to take control of smaller rival as supply glut bites" http://www.reuters.com/article/nisshin-steel-nippon-steel-idUSL3N15F0SL

[7] Tác giả thống kê từ báo cáo thường niên của 3 công ty thép Nhật Bản: Nippon Steel & Sumitomo Metal Corp, JFE Holdings và Kobe Steel

[8] "Nippon Steel & Sumitomo Metal Corporation was founded" http://www.nssmc.com/en/news/20121001_01.html